Նատալի Ղալեչյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ո՞վ և ե՞րբ է թագավորել Մեծ Հայքում Արտաշես 1-ից հետո:
Արտավազդ 1

2. Ինչու՞ Տիգրան արքայազնը որպես պատանդ ուղարկվեց Պարթևստան:
Որ Հայաստանը վրեժ չլուծեր Պարթևստանից։

3. Ո՞վ էր Տիգրան 2-ի հայրը, և ե՞րբ է նա թագավորել:
Տիգրան 1 115-95

4. Ե՞րբ է թագադրվել Տիգրան 2-ը և որտե՞ղ:
95 Աղձնիքի տարածքում

5. Ո՞ր թվականներին է իշխելՏիգրան 2 Մեծը:
95-55

6. Ե՞րբ և ինչպե՞ս է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին:
Ք.ա. 94 թվականին, Տիգրան 2-ը պարտության մատնեց այնտեղ իշխող Ատրանես Երվանդունուն և Ծոփքը վերամիավորեց Մեծ Հայքին:

Ողջույն

Այսօր, ապրիլ 11֊ին  իմ դասընկերների  ու Ընկեր Դիանայի հետ այցելեցինք  Էջմիածնի Գանձատուն ֊Թագարան

Շատ հետաքրքիր էր ,Աստվածաշնչի հին ձեռագրեր էր պահվում թանգարանում ,ինչպես նաև Նոյան տապանի մասունքը ։

 

• 1. Ո՞վ և ե՞րբ է թագավորել Մեծ Հայքում Արտաշես 1-ից հետո:
• Արտաշես 1-ից հետո Մեծ Հայքում իշխեց նրա ավագ որդի Արտավազդ 1-ը (Ք.ա. 160-115 թթ.):2. Ինչու՞ Տիգրան արքայազնը որպես պատանդ ուղարկվեց Պարթևստան:
• Պարթևները, հասկանալով, որ հայերը վրեժ կլուծեն, իրենց ապահովագրելու համար պահանջում են պատանդ տալ արքայազնին: Քանի որ Արտավազդ 1-ը զավակ չուներ, պատանդ է տարվում նրա եղբայր Տիգրանի որդին, որի անունը նույնպես Տիգրան էր:3. Ո՞վ էր Տիգրան 2-ի հայրը, և ե՞րբ է նա թագավորել:
• Տիգրան արաջին Ք․ա (115-95)4. Ե՞րբ է թագադրվել Տիգրան 2-ը և որտե՞ղ:
• Ք.ա. 95 թվականին վերադառնալով Հայաստան` Տիգրանը թագադրվեց Աղձնիք նահանգի մինչ այդ անհայտ մի վայրում: Հետագայում հենց այդ վայրում նա կառուցեց իր տերության նոր մայրաքաղաք Տիգրանակերտը:5. Ո՞ր թվականներին է իշխելՏիգրան 2 Մեծը:
•  Տիգրան 2-ը (Ք.ա. 95-55 թթ.6. Ե՞րբ և ինչպե՞ս է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին:
• Իր թագավորության երկրորդ տարում` Ք.ա. 94 թվականին, Տիգրան 2-ը պարտության մատնեց այնտեղ իշխող Արտանես Երվանդունուն և Ծոփքը վերամիավորեց Մեծ Հայքին: Հայոց արքան ծրագրել էր շարունակել իր նվաճումները: Դրա համար անհրաժեշտ էր մեկտեղել ռազմական, տնտեսական և դիվանագիտական հմտությունները:

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի թանգարաններում պահվում են մեզ հասած բազմաթիվ մասունքներ և սրբություններ, արվեստի բարձրարժեք գործեր, եկեղեցական սպասքի ու հանդերձանքի պարագաներ և հայկական ազգային ու մշակութային ժառանգության բազմաթիվ այլ նմուշներ։

Մայր Աթոռում գործում են հետևյալ թանգարանները՝ «Ալեք և Մարի Մանուկյան» գանձատունը, «Ռուբեն Սևակ» թանգարանը, «Խրիմյան» թանգարանը։

Հարցեր և առաջադրանքներ.

1. Ո՞վ էր Ալեքսանդր Մակեդոնացին:

Ք.ա. 336թ. Մակեդոնիայում գահ բարձրացավ քսանամյա Ալեքսանդրը: Նրան վիճակված էր դառնալու համաշխարհային պատմության նշանավոր դեմքերից մեկը:

2. Ե՞րբ է տեղի ունեցել Գավգամելայի ճակատամարտը և ովքեր էին հայկական զորքերի հրամանատարները: Ի՞նչ քայլեր ձեռնարկեցին նրանք ճակատամարտից հետո:

Ճակատամարտը տեղի ունեցավ Ք.ա. 331թ. Գավգամելայի մոտ: Մեծ Հայքի զորքերը ղեկավարում էր Օրոնտես-Երվանդ 3-ը, իսկ Փոքր Հայքինը` Միթրաուստեսը: Գավգամելայի ճակատամարտից հետո վերականգնվեց Հայաստանի անկախությունը: Օրոնտես-Երվանդ 3-ը թագավոր հռչակվեց Մեծ Հայքում, իսկ Միթրաուստեսը` Փոքր Հայքում: Այսպես վերականգնվեց Հայկազունի Երվանդականների թագավորությունը:

3. Ի՞նչ վախճան ունեցավ Ալեքսանդրի զորքի միակ հարձակումը դեպի Հայաստան:

Գավգամելայի ճակատամարտից հետո վերականգնվեց Հայաստանի անկախությունը: Օրոնտես-Երվանդ 3-ը թագավոր հռչակվեց Մեծ Հայքում, իսկ Միթրաուստեսը` Փոքր Հայքում: Այսպես վերականգնվեց Հայկազունի Երվանդականների թագավորությունը:

4. Հայաստանին վերաբերող ի՞նչ տեղեկություններ կան Ալեքսանդրի վեպում:

 Վեպում Ալեքսանդրը ձգտում է հասնել անմահության, որի համար ճանապարհ է բռնում «հայոց աշխարհ, որտեղ ակունքն է Եփրատի ու Տիգրիսի»: Փաստորեն երբեև Հայաստան չմտած Ալեքսանդրը վիպական ավանդության մեջ բռնում է Հայաստանի ճանապարհը:Դրա պատճառն այն էր, որ Հին Արևելքի հոգևոր ավանդույթներում մեր երկիրը Եդեմ դրախտն էր, որտեղ էլ պահվում էր անմահության խորհրդանիշը:

Այսօր ես իմ դասարանի ու ընկեր Դիանաի հետ այցելեցինք էրեբունի ամրոց-թանգարան այտեղ շատ հետաքրքիր իմացանք նոր բաներ։

Ինձ մոտ շատ զարմանալի էր կարասը, որտեղ առաջ վառում էին մահացած մարդկանց դիերը,և կարասի  վրա կար երեք անցք,դա նրա համար էր որպեսզի մահացաց մարդու հոգին այդ կարասից դուրս գա։ տեսանք շատ հին շուն վոր հին դարերի շուն էի հատնաբերել ։նույնիսկ տեսանք Արգիշտի առաջին թողած սեպագիր։Եվ վերջում մենք բարցաձանք սարը այն սարը վոր-տեղ  Արգիշտի Առաջինին է պատրաստել հնց բարձրացանք դժվարությամբ մենք տեսանք գեղեցիկ տեսարան ։

 

1․ Ինչպե՞ս է բնորոշում Արգիշտի 1-ին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը։

Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը, հայոց մեծ տիրակալին բնութագրվում է իբրև մի արքա, «որի  անունն անգամ ահարկու է որպես ծանր հողմ, նրա ուժերը մեծաքանակ են»։

2․ Ներկայացրեք Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք։

Արգիշտի 1-ի գերիշխանությունը տարածվել է բուն թագավորության սահմաններից շատ հեռու՝ մինչև Փոքր Ասիա և Պարսից ծոց (Բաբելոնիան ներառյալ)։

Երեք կողմից՝ հյուսիսից, արևելքից և հարավից, շրջապատման մեջ է վերցրել Ասորեստանը։

3․ Ի՞նչ կարևոր հենակետ-քաղաքներ կառուցեց Արգիշտի 1-ը, պետության հյուսիսում։ Ո՞ր թվականին է հիմնել Արգիշտիխինիլին։

Արգիշտի 1-ը հիմնադրեց Էրեբունին (Ք․ա․ 782)՝ հետագայում Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը։

Ք․ա․ 776 թվականին Արարատյան դաշտում արքան հիմնեց նոր քաղաք-ամրոց՝ Արգիշտիխինիլին (հին մայրաքաղաք Արմավիրի հարևանությամբ)։ Դրանք դարձան Արգիշտի 1-ի տերության հյուսիսային գլխավոր հենակետերը։

4․ Մինչև ո՞ւր էին ձգվում Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները։

Արգիշտի 1-ինի քաղաքական ազդեցության ոլորտները ձգվել են մինչև Հյուսիսային Կովկաս և Զագրոսի կենտրոնական շրջաններ։

5․ Ի՞նչ ընդգրկում ուներ Վանի տերությունը Սարդուրի 2-ի օրոք։

Հյուսիսում նրա տիրապետությունը հասնում էր Սև ծով՝ ներառյալ Կուլխա (Կոլխիդա) երկիրը, հյուսիսարևելյան սահմանը հասնում էր Կուր գետին, արևելքում՝ Կասպից ծովին, իսկ արևմուտքում՝ Փոքր Ասիային։

Սարդուրի II -ը հարավում վերագրավեց Բաբելոնիան՝ ամրապնդելով սահմանը մինչև Պարսից ծոց, իսկ հարավ-արևմուտքում տիրեց Դամասկոսի թագավորությանը։

6․ Համեմատեք Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի նվաճումները։

Սարդուրի 2-ի  գահակալման շրջանում Վանի տերությունն ունեցել է տարածքային ամենամեծ աճը։

Ալեքսանդր Մակեդոնացին և Հայաստանը:Ք.ա. 336թ. Մակեդոնիայում գահ բարձրացավ քսանամյա Ալեքսանդրը: Նրան վիճակված էր դառնալու համաշխարհային պատմության նշանավոր դեմքերից մեկը: Ք.ա. 334 թ. Ալեքսանդրը պատերազմ սկսեց Աքեմենյան տերության դեմ: Հակառակորդների միջև վճռական ճակատամարտը տեղի ունեցավ Ք.ա. 331թ. Գավգամելայի մոտ: Դարեհ 3-ը պարտվեց և դիմեց փախուստի: Շուտով նա սպանվեց, իսկ Աքեմենյան տերությունը  կործանվեց:Հայերն աքեմենյան զորքի կազմում մասնակցում էին Գավգամելայի ճակատամարտին: Մեծ Հայքի զորքերը ղեկավարում էր Օրոնտես-Երվանդ 3-ը, իսկ Փոքր Հայքինը` Միթրաուստեսը: Հայկական զորքերը հերոսաբար կռվեցին և արժանապատվորեն հայրենիք վերադարձան: Գավգամելայի ճակատամարտից հետո վերականգնվեց Հայաստանի անկախությունը: Օրոնտես-Երվանդ 3-ը թագավոր հռչակվեց Մեծ Հայքում, իսկ Միթրաուստեսը` Փոքր Հայքում: Այսպես վերականգնվեց Հայկազունի Երվանդականների թագավորությունը:Մակեդոնական և հայկական զորքերի հաջորդ բախումը տեղի ունեցավ 2-3 տարի անց, երբ Ալեքսանդրի զորաբանակներից մեկը Մենոն զորավարի գլխավորությամբ ուղարկվեց գրավելու Բարձր Հայքի ոսկու հանքերի շրջանը: Ինչպես վկայում է հույն մատենագիր Ստրաբոնը, հայերը ոչնչացնում են նրա բանակը, իսկ զորավարին խեղդամահ անում: Դրանից հետո Ալեքսանդրը դեպի Հայաստան զորք ուղարկելու փորձ չարեց և խուսափեց հայերի հետ նոր բախումից:Դարեհ 3-ի սպանությունից հետո Մակեդոնացին շարունակեց իր արշավանքը դեպի Միջին Ասիա և Հնդկաստան` ստեղծելով մի մեծ աշխարհակալություն: Դրա մայրաքաղաք հռչակվեց Բաբելոնը: Ալեքսանդրը մահացավ Ք.ա. 323թ.` 33 տարեկան հասակում: Նրա արշավանքներով Առաջավոր Ասիայում սկզբնավորվել է հունականության`հելլենիզմի դարաշրջանը: Հայաստանն այդ դարաշրջան մտավ լիակատար անկախությամբ:

Ալեքսանդրի վեպն ու Հայաստանը:Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին առասպելներ էին ստեղծվել դեռևս նրա կենդանության օրոք: Ք.ա. 240թ. առաջին անգամ հունարենով գրվեց Ալեքսանդրի վեպը: Վեպում Ալեքսանդրը ձգտում է հասնել անմահության, որի համար ճանապարհ է բռնում «հայոց աշխարհ, որտեղ ակունքն է Եփրատի ու Տիգրիսի»: Հատկանշական է, որ դրանից 2000 տարի առաջ գրի առնված շումերական «Գիգլամեշ» էպոսում ևս հերոսը ձգտում էր անմահության և բռնել էր ճանապարհը դեպի Արատտա, այսինքն` Հայաստան: Փաստորեն երբեև Հայաստան չմտած Ալեքսանդրը վիպական ավանդության մեջ բռնում է Հայաստանի ճանապարհը:Դրա պատճառն այն էր, որ Հին Արևելքի հոգևոր ավանդույթներում մեր երկիրը Եդեմ դրախտն էր, որտեղ էլ պահվում էր անմահության խորհրդանիշը:

Ինչպե՞ս է բնորոշում Արգիշտի 1-ին Ասորեստանի զորքերի գերագույն հրամանատարը։
Երբ Արգիշտ I- արշավանքներից մեկի ժամանակ  Աիգիշտի I-ը   գրավեց շատ մեծ տարացք որի մեջ մտնում էր նաև Ասորեստանը  այդ արշացվանքից հետո Ասորեստանը սարսափի մեջ էր և զորքի գերագույն հրամանատարը բնութագրել է  Արգիշտի I-ին աս բնութագրում է իբրև մի արքա  որի աննուն  անգամ ահարկու է որպես ծանր հողմ , նրա ուժերը մեծաքանակ են։
2․ Ներկայացրեք Վանի տերության սահմանները Արգիշտի 1-ի օրոք։
Կան տեղեկություններ որ Արգիշտի I-ի տերության ժամանակ  նրա գերիշխանությունը տարածվել է բուն թագավորությունից դուրս  մինչև փոքր Ասիա  և Պարսից Ծոց։ Իսկ նրա քաղաքական  ազդեցության ոլորտները  ձգվել էին մինչև  Հյուսիսաին Կովկաս  և Զագրոսի  կենտրոնական շրջաններ։
3․ Ի՞նչ կարևոր հենակետ-քաղաքներ կառուցեց Արգիշտի 1-ը, պետության
հյուսիսում։ Ո՞ր թվականին է հիմնել Արգիշտիխինիլին։
Արգիշտի I-ը հիմնեց շատ բնակավայրեր։ Դրանցից ամենանշանավորներից մեկը դա Էրեբունին  է որը հետագայում դարձավ   Երևան։Դրանից հետո  790 թվականին  Արգիշտի I-ը հիմնեց նոր-քաղաք ամրոց որը անվանեց Արգիշտիխինիլի։Դրանք դարձան Արգիշտի I-ի  տեեության հյուսիսային  գլխավոր հենակետերը։
4․ Մինչև ո՞ւր էին ձգվում Արգիշտի 1-ի քաղաքական ազդեցության ոլորտները։
Արգիշտի I-ի գերիշխանությունը տարածվել էր մինչև  Փոքր Ասիա և Պարսից ծոց իսկ Սարդուրի II-ի գերիշխանության սահմանները հասել էին հյուսիսում  Սև ծով  ներառելով  Կուլխա երկիրը։ Տերության սամանները հյուսիսարևելքում հասնում են Կոր գետին։Արևելքում հասնում է  Կասպից ծով  իսկ արևմուտքում  Փոքր Ասիա։Արգիշտի I-ի և Սարդուրի II-ի օրոք Վանի թագավորությունը  Առաջավոր Ասիայի  ամենաուժեղ պետությունն էր։
5․ Ի՞նչ ընդգրկում ուներ Վանի տերությունը Սարդուրի 2-ի օրոք։
6․ Համեմատեք Արգիշտի 1-ի և Սարդուրի 2-ի նվաճումները։

1․ Բացատրեք «Հայրենիք» հասկացությունը

Հայրենիքը դա այն վայրն է որտեղից սկսվում են քո արմատները։

2․ Որո՞նք են Մեծ Հայքի 15 նահանգները

Արցակխ,Տուրբերան, Վասպուրական, Պարսկահայք, Փայտակարան, Բարձր Հայք, Ծոփք, Աղձինք, Մոկք, Կոճայք, Ուտիկ, Սյունիք, Այրարատ, Գուգարք, Տայք։

3․ Որքա՞ն են Մեծ և Փոքր Հայքերի տարածքները

Մեծ Հայք — 300.000. քառ. կմ

Փոքր Հայք — 80.000 քառ. կմ

4․ Ինչպե՞ս է Վանա լճի նախկին անվանումը

Բզնունյաց ծով

5․ Ո՞րն է հայերի հայրենիքը

Հայաստանը

6․ Ե՞րբ է սկզբնավորվել քարի դարը և ի՞նչ փուլերի է բաժանվում

Քարի դարը սկզբնավորվել է 3 միլիոն տարի առաջ։

Ավարտվել է Ք․ա․ 6-րդ հազարամյակի կեսերին։
Բաժանվում է 3 փուլի

Հին քարի դար, միջին քարի դար, նոր քարի դար։

7․ Ինչո՞վ է հայտնի Ախթամար կղզին

Ախթամար կղզին հայտնի է իր լեգենդով։

8․ Ինչո՞ւ է Հայաստանի տարածքը կոչվում լեռնային երկիր։

Քանի որ Հայաստանը շրջապատված է լեռներով։

9․ Ինչպե՞ս են օտարները կոչել Հայաստանը։

Armenia Ուրարտու

10․ Ո՞րն է Վանի թագավորության նշանակությունը Հայաստանի պատմության մեջ:

Վանի թագավորությունը այն միակներ որը կարողացավ բոլորին միավորել։

11․ Որոնք են Հայկական լեռնաշխարհի սահմանները։

Հյուսիսում Կովկասյան մեծ լեռնաշղթան է , Կուր գետը, հյուսիս-արևմուտքում Սև ծովն է և Պոնտոսի լեռները։ Հարավում Միջագետքի դաշտավայրն է , Հայկական Տավրոսի լեռները, արևելքում՝ Կասպից ծովն ու Ուրմիա լիճը։ Արևմուտքում տարածվում է Փոքրասիական կամ Անատոլիական բարձրավանդակը։ Հարավ-արևմուտքում ձգվում են Միջերկրական ծովի ափամերձ լեռնաշղթաները, իսկ հարավ-արևելքում Իրանական բարձրավանդակն է։ Կենտրոնական մասը կոչվում է միջնաշխարհ։

12․ Որտե՞ղ է գտնվել Կիլիկյան Հայաստանը

Կիլիկիայի հայկական իշխանությունը  ստեղծվել էր սելջուկ-թուրքերի

13․ արշավանքների հետևանքով Կիլիկիա գաղթած հայերի կողմից։

1915 թվականի ցեղասպանությունից հետ։

14․ Ո՞վ թալանեց Արդինի-Մուսասիր գլխավոր տաճարը

Սարգոն 2-րդը

15․ Ի՞նչ է Միջնաշխարհը

Հարավ-արևելքում Իրանական բարձրավանդակն է։ Կենտրոնական մասը կոչվում է միջնաշխարհ։

16․ Ի՞նչ գիտեք Թեյշեբային քաղաքի մասին

Թեյշեբային(Կարմիր բլուր) քաղաքը կառուցել է Ռուսա 2րդ։

Քաղաքը նվիրված է ռազմի աստված Թեյշեբային։

17․ Ո՞րն է Հայկական բարձրավանդակի ամենաբարձր լեռը և որքա՞ն է բարձրությունը

Արագածն է- 4090 մ բարձրություն։

18․ Ո՞վ է Արատտայի հովանավոր աստվածը:

Հայկը

19․ Հյուսիսից արշավող ո՞ր ցեղերի դեմ է պայքարել Վանի թագավորությունը

Սկյութական, կիմերական

20․ Ո՞ր լեզվաընտանիքին են պատկանում հայերը

Հնդեվրոպական

21․ Ո՞վ է Ռուսա 3-ի հայրը

Էրիմենան

22․ Ի՞նչ է «Ոսկե եռանյունին»

Ոսկե եռանկյունին Հայկական լեռնաշխարհում մի վայր է որտեղ պահվում են բազմաթիվ հուշարձաններ:

23․ Ո՞վ է կառուցել «Շամիրամի ջրանցքը»

Մենուա արքան

24․ Ինչո՞ւ է Արարատը համարվում սրբազան լեռ

Քանի որ Նոյյի  տապանը կանգ է առել հենց Արարատ լեռան գագաթին։

25․ Ո՞ր թվականներին է գահակալել Արգիշտի 1-ը

Ք.ա. 786-764